Η γνώση επιβάλλεται να κυκλοφορεί χωρίς εμπόδια στους πολίτες
Το επίπεδο της παιδείας και του πολιτισμού μιας κοινωνίας, καθορίζεται εν πολλοίς και από το βαθμό προσβασιμότητας που παρέχεται από την Πολιτεία προς τους πολίτες, στις ερευνητικές πηγές και στα Αρχεία. Η Κύπρος έχει πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, σημαντικά αρχεία και πολύτιμες ερευνητικές πηγές οι οποίες χρειάζεται να αναγνωριστούν, να καταγραφούν και να διατηρηθούν με τρόπο που να μπορούν να διατεθούν στους πολίτες, στον κόσμο της έρευνας, της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, με γνώμονα το ότι η γνώση πρέπει να κυκλοφορεί χωρίς εμπόδια σε όλη την κοινωνία, φιλοδοξεί να ενισχύσει την κουλτούρα της έρευνας και της μάθησης, διευκολύνοντας τους ερευνητές, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και όλους τους πολίτες να έχουν πρόσβαση στο Αρχείο Εφημερίδων, μια από τις σημαντικότερες πηγές για την καταγραφή της κυπριακής ιστορίας.
Θα προσπαθήσω, χωρίς να σας κουράσω με τεχνικές λεπτομέρειες, να αναπτύξω σε συντομία το πλάνο του Γραφείου μας ως εταίρου, για την διεκπεραίωση του δικού μας μέρους του Έργου. Το Αρχείο Εφημερίδων του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών διαθέτει όλες τις εφημερίδες που εκδόθηκαν στην Κύπρο από το 1878 μέχρι σήμερα. Αυτό σημαίνει σε αριθμούς αρκετά εκατομμύρια σελίδες εφημερίδων αποθηκευμένων σε τόμους σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. Το ενδιαφέρον του κοινού και ιδιαίτερα των πανεπιστημιακών ερευνητών οδήγησε το Γραφείο μας στην απόφαση (προ δεκαετίας) να ψηφιοποιηθούν οι εφημερίδες έτσι ώστε να διασωθούν αλλά και να παρέχεται στους επισκέπτες του Αρχείου μας μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης. Μέχρι τότε οι ερευνητές είχαν πρόσβαση απευθείας στις εφημερίδες με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις οι εφημερίδες να καταστρέφονται ή έστω να φθείρονται.
Η αρχή έγινε με την φωτογράφηση των εφημερίδων και τη δημιουργία μικροταινιών σε συνεργασία με το Κτηματολόγιο που διέθετε τα απαραίτητα μηχανήματα. Στη συνέχεια απαγορεύτηκε η πρόσβαση του κοινού στους τόμους των εφημερίδων και ξεκίνησε η σταδιακή ψηφιοποίηση τους, με τρόπο που να είναι εφικτή η ηλεκτρονική αναζήτηση δημοσιευμάτων με λέξεις-κλειδί. Η πρωτοποριακή –για τα κυπριακά δεδομένα- εξέλιξη, αύξησε κατακόρυφα την επισκεψιμότητα του Αρχείου αλλά και το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας, που έβλεπε ότι πλέον μια πολύ σημαντική πηγή, οι εφημερίδες, είναι προσβάσιμη μέσω μιας υψηλού επιπέδου εφαρμογής. Παράλληλα όμως, ο τεράστιος όγκος των εφημερίδων συνεπάγεται και με τεράστιο κόστος για τη ψηφιοποίηση του, σε μια εποχή που οι κρατικοί φορείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί σε ότι έχει να κάνει με δαπάνες. Παράλληλα, οι περιορισμοί στις δαπάνες είναι ταυτόχρονα και περιορισμοί στην ταχύτητα με την οποία ψηφιοποιείται το Αρχείο Εφημερίδων. Μετά από χρόνια προσπαθειών για εξεύρεση χρηματοδότησης για τη διάσωση και διάχυση του Αρχείου μας, η λύση δόθηκε από την από κοινού υποβολή αίτησης στο πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας «Ελλάδα Κύπρος 2014-2020» με το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και την Ενεργειακή της Ρόδου.
Στα πλαίσια του Έργου, το Γραφείο μας διαχωρίζει το δικό του μέρος υλοποίησης σε τρεις δράσεις: Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα προχωρήσουμε σε διαγωνισμό για την αγορά υπηρεσιών εμπειρογνώμονα, ο οποίος θα διενεργήσει μελέτη σχετικά με τη συντήρηση του Αρχείου. Υπάρχουν, όπως ανέφερα και προηγουμένως, πολλοί τόμοι εφημερίδων οι οποίοι έχουν φθαρεί σε βαθμό που ενδεχομένως να μην μπορούν να διασωθούν. Η μελέτη συντήρησης θα καταδείξει τους ενδεδειγμένους τρόπους διατήρησης του Αρχείου (θερμοκρασία, χημικός εμποτισμός) έτσι ώστε να μην βρεθούμε αντιμέτωποι με το ίδιο πρόβλημα στο μέλλον. Επιπρόσθετα, και με δεδομένο ότι κάθε μήνα προστίθενται γύρω στις 620 εφημερίδες στο Αρχείο μας, αναμένουμε ότι θα υποδειχθούν τρόποι αποθήκευσης των εφημερίδων με τρόπο ώστε να μην αντιμετωπίσουμε ζήτημα αποθήκευσης για τα επόμενα αρκετά χρόνια. Η επόμενη δράση αφορά τη μελέτη του Ηλεκτρονικού Συστήματος Αναζήτησης. Το υφιστάμενο ηλεκτρονικό σύστημα στο οποίο βρίσκεται η βάση δεδομένων όλων των εφημερίδων που έχουν μέχρι σήμερα ψηφιοποιηθεί, είναι ικανοποιητικό για τα σημερινά δεδομένα. Εικάζεται όμως ότι ο όγκος του ψηφιοποιημένου υλικού που θα προστεθεί με το πέρας του Έργου, θα είναι τέτοιος που το υφιστάμενο σύστημα ενδεχομένως να αδυνατεί να τον υποστηρίξει. Η μελέτη για το ηλεκτρονικό σύστημα θα καθορίσει κατά πόσο μια αναβάθμιση του υφιστάμενου συστήματος θα επιλύσει τα όποια προβλήματα μπορεί να υπάρξουν ή εάν θα υπάρχει η ανάγκη για σχεδιασμό και εφαρμογή ενός νέου, πιο σύγχρονου συστήματος το οποίο θα μπορεί μελλοντικά να υποστηρίξει επιπρόσθετες λειτουργίες, όπως για παράδειγμα η εξ’ αποστάσεως διαδικτυακή εξυπηρέτηση.
Τέλος, το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού του Έργου θα αναλωθεί στη ψηφιοποίηση εφημερίδων αυξημένου ερευνητικού ενδιαφέροντος. Εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας οι οποίες δεν έχουν ψηφιοποιηθεί, αλλά και εφημερίδες χρονικών περιόδων στις οποίες περιλαμβάνονται συγκεκριμένα γεγονότα ιστορικής σημασίας, θα είναι στο επίκεντρο της τρίτης δράσης του Έργου μας. Αναμένεται να ψηφιοποιηθούν πέραν του μισού εκατομμυρίου σελίδες. Όταν κατά καιρούς, παρουσιάζοντας τη συμμετοχή μας στο Έργο, τη χαρακτηρίζαμε ως το επιστέγασμα των προσπαθειών πολλών χρόνων, δεν υπερβάλλαμε. Σήμερα σηματοδοτείται μια τομή στο χρόνο σε ότι αφορά τη ψηφιοποίηση αρχειακού υλικού στην Κύπρο. Η υλοποίηση του Έργου δεν θα σημάνει βέβαια την επίτευξη του στόχου μας για ένα πλήρως ψηφιοποιημένο Αρχείο Εφημερίδων. Όμως θα αποτελέσει ένα τεράστιο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Η πλήρης ψηφιοποίηση του Αρχείου εφημερίδων θα καταστήσει το Αρχείο μας ένα σύγχρονο, πλήρως προσβάσιμο υψηλού επιπέδου Αρχείο Κυπριακού Τύπου, προσφέροντας στην κυπριακή κοινωνία, και ειδικότερα στο ερευνητικό και ακαδημαϊκό κοινό, μια μοναδική και αξιόπιστη πηγή.
